Met welk denken houden we stand in deze tijd, en durven we de toekomst aan? Op die filosofische hamvraag kregen filosofiehuis Het zoekend hert, cultuurmagazine rekto:verso en Historische Uitgeverij meer dan honderd antwoorden terug. Uiteindelijk is de jury gevallen voor één essay, waarvoor de auteur 1000 euro zal verdienen en dat nu zondag 15 september om 17u30 live mag weerklinken op het tienjarige jubileumfeest van Het zoekend hert in Antwerpen. Ook de veelzijdige reflecties van vier andere laureaten vallen voortaan – voor het leven – na te lezen op de website van rekto:verso.
Meer dan honderd ingezonden essays! We vielen bijna van onze stoel: zoveel zielen dan wel geesten die deze zomer voor zichzelf gaan zitten zijn, hun kijk op mens en wereld in een frons hebben getrokken en hun moedige twijfels of voorzichtige overtuigingen op papier probeerden te temmen. Dat alleen al geeft hoop.
Of zegt die stroom aan ingezonden essays vooral veel over de stille precariteit van de denkende mens, en was enkel die schamele 1000 euro mikpunt van hun reflectie? In elk geval is er voor onze essaywedstrijd royaal nagedacht en royaal geschreven, doorgaans ook met veel kwaliteit en sterk geëngageerd.
Geen cadeau is dat, voor een jury. Hoe merk je tussen zo’n hoge stapel gedachten nog de verfijnde snaar op, het precieuze inzicht? Hoe weeg je een heel persoonlijke levensreflectie af tegen een meer theoretische dialoog met de leadzangers of het achtergrondkoor van het filosofische denken? Hoe vergelijk je een poëtisch kunstwerkje met een vlot of doorwrocht betoog? We hebben met vijf juryleden zo consciëntieus mogelijk recht proberen te doen aan de grote tijdsinvestering van alle auteurs.
Op drift, maar niet zonder hoop
En dat bleek – eens in de stapel gedoken – net wel een cadeau. We lieten ons verrassen door teksten die veelal een ‘zijlijn’ bewandelden en ook op die manier tot nadenken aanzetten: over artificiële intelligentie, over creativiteit en over de kracht van poëtische taal, over tangodansen als metafoor voor het vreemde benaderen, over denken als arts of als Don Quichot, over het hondenbrein en wat wij daar kunnen van leren, over hoe een autistische vrouwelijke fysicus voortdurend ‘vreemd’ moet gaan, noem maar op…
Opvallend frequent zijn de zoekende verdedigingen van een meer onzeker, intuïtief of zelfs spiritueel denken, in eenheid met mens, dier en kosmos.
Maar zo breed de waaier, zo samenhangend ook wat ons vandaag blijkbaar bezighoudt. Het klimaat, in de eerste plaats. Wat onze planeet meemaakt, doet bij vele auteurs twijfels rijzen over de vermeende verworvenheden van de Verlichting en de logische rede. Waar heeft die ons gebracht?
‘Wij’ mensen of ‘de’ wereld worden vaak geschetst als op drift, verloren gesukkeld onder de druk van de digitalisering, de pletwals van de economie, de dictatuur van de klok. Wat breng je daartegen in? Opvallend frequent waren de zoekende verdedigingen van een meer onzeker, intuïtief of zelfs spiritueel denken, in eenheid met mens, dier en kosmos.
Een denken in de overgang, dat (be)spiegelen vele essays. Maar dan zonder al te veel nagels met koppen, eerder met gaatjes boren in de box. Op zoek naar wat meer licht en lucht, maar zonder duidelijk doel. Omdat de meesten van ons het vandaag niet meer goed weten? Omdat vrije denkers zich ontheemd voelen?
Hoe donker de meeste analyses ook klinken over vandaag, zo licht en zelfs hoopvol zwelt hun ondertoon over morgen.
Nee, meer omdat filosofisch denken nu eenmaal eerder neerkomt op die grond loswoelen dan op handzame oplossingen aanreiken. De filosofie is geen winkel. Filosoferen is vrijdenken, niet verkopen of vastzetten. Het is een krachtmeting met het weten en meten op zich, om een ander klimaat te denken. Want hoe donker de meeste analyses ook klinken over vandaag, zo licht en zelfs hoopvol zwelt hun ondertoon over morgen. We zijn misschien wel zoekende, maar donker pessimisme lazen we zelden. Wel integendeel.
Eigen-zinnige hoogstand
Het meest bijzondere van deze leeservaring willen we als jury heel graag teruggeven. Maar wat dan? We kozen voor essays die zich van andere onderscheiden door hun eigen-zinnige stem, hun verrassende aanknopingspunt en/of hun stilistische hoogstand.
Essays horen vlot te lezen, bij elke zin benieuwd te maken naar de volgende. Maar nooit ten koste van wat ze echt te vertellen hebben, als antwoord op die ene onmogelijke uitgangsvraag: met welk denken houden we stand in deze tijd, en durven we de toekomst aan?
Het was inspannend, maar inspirerend te mogen meedenken.
We kozen voor vijf essays die zich van andere onderscheiden door hun eigen-zinnige stem.
Hierbij maken we dan ook graag, in alfabetische volgorde, onze shortlist bekend van de vijf essays die de jury het meeste kon bekoren. Zondag om 17u30 maken we op het jubileumfeest van Het zoekend hert de uiteindelijke uitslag bekend: één winnaar, twee extra laureaten en – omdat de oogst zo rijk is – ook nog twee eervolle vermeldingen.
De shortlist kan je lezen op de website van rekto:verso.
Wouter Hillaert en Sam De Wilde (rekto:verso)
Patrick Everard (Historische Uitgeverij)
Agnès Van Emelen en Hilde Keteleer (Het zoekend hert)
